به گزارش ایل مغان، «اولتان قالاسی» مهم‌ترین قلعه ی خشتی شمالغرب کشور طبق بررسی های انجام شده از بزرگترین محوطه های باستانی دشت مغان می باشد. مطالعات باستان شناختی در این محوطه به منظور حفاظت و احیای آن در سال های گذشته آغاز گشته و همچنان ادامه دارد.

محوطه اولتان قالاسی برای نخستین بار در سال ۱۸۳۳ میلادی/ ۱۲۱۲ خورشیدی مورد بازدید قرار گرفته و نخستین گزارش درباره ویرانه های این شهر نگاشته شده است.

فصل نخست کاوش های علمی باستان شناسی در بهمن و اسفند ۱۳۸۲ و فصل دوم در آبان ماه سال ۱۳۸۳ هر فصل به مدت ۳۰ روز توسط دکتر علیزاده انجام شده است.

اولتان قالاسی محوطه ای است باستانی در ساحل جنوبی دره ی ارس که در کمتر از پانصد متری غرب روستایی به نام اولتان واقع است این محوطه باستانی در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر پارسآباد و پنج کیلومتری شهر مرزی اسلام آباد (علیرضا آباد ) واقع شده است.‌

محوطه باستانی #اولتان_قالاسی به شماره ۲۶۵۴ در فهرست #آثار_ملی به #ثبت رسیده است. با توجه به آثار سطحی و بررسی عکس های هوایی و ماهواره ای بنظر میرسد این محوطه #باستانی شهری بوده که همچون بسیاری از شهرهای کهن ایران از بخش های مختلفی تشکیل می شده است. از جمله بخش محصور ( شارستان یا ارگ) و بخش غیر محصور (بخش استقراری پیرامون شارستان) که احتمالا بتوان از آن به عنوان ربض یاد کرد.

اولتان قالاسی در مجموع و با احتساب ارگ ( حدود ۳۳ هکتار ) و با ربض احتمالا بیش از ۷۰ هکتار وسعت دارد. بر روی حصار پستی و بلندی هایی با فواصل مختلف (با فاصله تقریبی ۳۰ متر) دیده می شود که به نظر می رسد نمایشگر برجک های آن باشد. گرداگرد ارگ را خندقی به عرض ۱۰ متر احاطه کرده است. شرایط و شکل گیری و جای گیری اولتان قالاسی بی شک بی تاثیر از وجود و جریان رود ارس نبوده است.

اولتان قالاسی از جهت شمال، شمال غرب و غرب مشرف به رود ارس می باشد. قلعه اولتان با دیوار خشتی تقریبا به قطر ۵/۹۲ متر می باشد که در دوره های مختلف مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته ولی تا سده ۱۲ هجری مورد استفاده بوده است.

بنظر می رسد که احتمالا این شهر در مقطعی از تاریخ نام دیگری غیر از اولتان داشته است تنها از دوره مغول به بعد است که نام اولتان را در یکی از منابع مهم مشاهده میکنیم. و احتمالا با مشخصات شهر تاریخی و باستانی ورثان که در منابع از آن به عنوان شهری آباد یاد شده مطابقت داشته باشد. اولتان قالاسی با ارگ عظیم، کانال های آبرسانی و خندق گرداگرد آن به عنوان بزرگترین محوطه باستانی دشت مغان می باشد.

نادر شاه افشار جهت خلع شاه طهماسب صفوی بزرگان و سران کشور را به دشت مغان فرا خواند و در یکی از نواحی انجمن بزرگی تشکیل داد که منجر به خلع طهماسب میرزا و جلوس وی به تخت سلطنت شد. با بررسی هایی که در سراسر دشت مغان به عمل آمده جایی مناسب تر از قلعه اولتان برای اجتماع سران کشور و سپاهیان نادر دیده نشده که این فرضیه اهمیت قلعه اولتان را دو چندان می کند.‌

فلذا لازم است که در محوطه های باستانی استان بویژه اولتان قالاسی بررسی ها و کاوش های علمی و روشمند انجام پذیرد تا گوشه ای از تاریخ و تمدن استان و کشور عزیزمان ایران به تصویر کشیده شود.‌و با ایجاد سایت موزه هایی در کنار محوطه های باستانی بزرگ استان، داده های باستان شناختی حاصل از کاوش های این محوطه ها را در معرض دید و تماشای علاقمندان قرار داده شود تا به جذب گردشگر و همچنین شناساندن استان کمک شایانی باشد.

بهنام کریمی، دانشجوی دکتری باستان شناسی و مدرس دانشگاه محقق اردبیلی

انتهای پیام/